Με μία και μόνο πρόταση θα μπορούσε να περιγραφεί ως την προοδευτική απώλεια της ικανότητας του ατόμου να αναπνέει σωστά και να έχει μια δραστήρια ζωή. Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) ονομάζεται και εμφύσημα ή χρόνια βρογχίτιδα, μια νόσος των πνευμόνων που είναι το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας εισπνοής ρύπων, σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους. Το κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό) θεωρείται ιδιαιτέρως «ένοχο», ενώ το ίδιο ισχύει για τη μόνιμη έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, σκόνη και χημικές ουσίες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το 2015 από τη συγκεκριμένη νόσο των πνευμόνων –που δεν θα πρέπει να συγχέεται με το άσθμα–, έχασαν τη ζωή τους 3,17 εκατ. άνθρωποι, αριθμός που αντιστοιχεί στο 5% των θανάτων το συγκεκριμένο έτος. Μάλιστα ο ΠΟΥ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθώς η συχνότητα του καπνίσματος και η γήρανση του πληθυσμού σε πολλές χώρες είναι πιθανό να οδηγήσουν σε αύξηση των ασθενών – γι’ αυτό και κατέταξε τη ΧΑΠ ως μία από τις πιο επικίνδυνες παθήσεις της επόμενης χιλιετίας. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, οι 9 στους 100 ενήλικες καπνιστές πάσχουν από τη νόσο. Αυτό σημαίνει ότι νοσούν περίπου 600.000 Έλληνες, ωστόσο το 56% δεν το γνωρίζει!

Στους ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ο αέρας δεν εκπνέεται εύκολα διότι οι αεραγωγοί των πνευμόνων βρίσκονται σε μόνιμη συστολή. Έτσι η αναπνοή γίνεται όλο και πιο δύσκολη μιας και ο αέρας «παγιδεύεται», κάτι που οδηγεί σε δύσπνοια η οποία επηρεάζει αρνητικά τις σωματικές δραστηριότητες.

Οι πνευμονολόγοι ανεπίσημα αποκαλούν τη ΧΑΠ «σιωπηλό δολοφόνο», καθώς μόνο αφότου έχει καταστραφεί το 50-60% των πνευμόνων κάνουν την εμφάνισή τους τα σοβαρά συμπτώματα. Ο βήχας, τα πτύελα, η δυσκολία στην αναπνοή - δύσπνοια (αρχικά με την άσκηση) και η κόπωση εμφανίζονται σταδιακά με αποτέλεσμα πολλοί να θεωρούν λανθασμένα ότι πρόκειται για φυσιολογική συνέπεια του καπνίσματος και της ηλικίας μιας και «κρίσιμα» θεωρούνται τα 40-50 έτη. Επιπλέον, άτομα με σοβαρή ΧΑΠ παθαίνουν πιο συχνά λοιμώξεις του αναπνευστικού οι οποίες συνήθως διαρκούν περισσότερο από το συνηθισμένο. Όταν δε επιδεινωθούν τα συμπτώματα  της λοίμωξης ο ασθενής κινδυνεύει να παρουσιάσει παρόξυνση της νόσου, δηλαδή εντονότερη δύσπνοια, συριγμό στο στήθος, περισσότερο βήχα, δυσκολία αποβολής της βλέννας και αλλαγές στο χρώμα και στην ποσότητα των πτυέλων.

Σε αντίθεση με το άσθμα που έχει αναστρέψιμη επίδραση στην αναπνοή, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια δεν θεραπεύεται. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν τρόποι ώστε να περιοριστούν τα συμπτώματα, να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ασθενούς και να μειωθεί ο κίνδυνος θανάτου. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με τη σπιρομέτρηση, μια ανώδυνη εξέταση με την οποία αξιολογείται κατά πόσο ο αέρας που υπάρχει στους πνεύμονες έχει ανεμπόδιστη ροή.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου είναι η διακοπή του καπνίσματος, καθώς μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της. Επιπλέον συστήνεται το εμβόλιο για τη γρίπη προκειμένου να αποφευχθεί μια σοβαρή περίπτωση πνευμονίας, και εξειδικευμένη φαρμακευτική αγωγή όπου κρίνεται απαραίτητο. Σε περιπτώσεις παρόξυνσης συστήνεται η έγκαιρη επικοινωνία με τον γιατρό προκειμένου να αποφευχθεί η επιδείνωση των συμπτωμάτων. Προειδοποιητικά σημάδια είναι η αποβολή περισσότερης βλέννας απ’ ό,τι συνήθως, η αλλαγή στο χρώμα τους, η αιμόπτυση ή το αίμα στα πτύελα, ο πυρετός, τα ρίγη, ο πόνος και η κόπωση.

Αν και για τους ασθενείς με ΧΑΠ η άσκηση για την καλύτερη λειτουργία των πνευμόνων είναι δύσκολη, εντούτοις μαζί με το γιατρό τους μπορούν να φτιάξουν ένα πρόγραμμα που ταιριάζει στον τρόπο ζωής τους. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης θα βοηθήσουν τους μύες του στήθους και θα βελτιώσουν την αναπνοή, ενώ η αερόβια άσκηση θα αυξήσει την αντοχή. Τέλος, στο πλαίσιο της καλής ποιότητας ζωής, συστήνεται η αποφυγή του στρες (ή η διαχείρισή του) ώστε να μην επιδεινώνεται η δύσπνοια.