Τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης:  το κάπνισμα, ακόμα και το παθητικό, είναι από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου στις σύγχρονες κοινωνίες, σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ευρώπη ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η πρώτη αιτία θανάτου από τη συγκεκριμένη νόσο, με το τσιγάρο να ευθύνεται για πάνω από δύο στους τρεις θανάτους. Επιπλέον, χρόνιες αναπνευστικές νόσοι, όπως η ΧΑΠ και το άσθμα, σχετίζονται με το τσιγάρο. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, στην Ευρώπη το 2017 το 3,6% των συνολικών θανάτων οφείλονταν στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ενώ εδώ και χρόνια μελέτες έχουν αποδείξει ότι το κάπνισμα επιδεινώνει και το άσθμα.

Σε ό,τι αφορά τους παθητικούς καπνιστές, και ιδίως τα παιδιά, τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος και για εμφάνιση (ή επιδείνωση) του άσθματος, της βρογχίτιδας και της πνευμονίας. Γνωστή είναι επίσης και η σχέση καπνίσματος-φυματίωσης, μιας και μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι οι χημικές ουσίες των τσιγάρων είναι ικανές να προκαλέσουν λανθάνουσες λοιμώξεις.

Τα τελευταία χρόνια οι μελετητές στρέφονται και προς τις συσκευές καπνίσματος, όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο, τις οποίες θεωρούν εξίσου «ένοχες». Σε θεωρητικό επίπεδο το κάπνισμα, με δεδομένο πόσο δημοφιλές είναι, έχει μελετηθεί και ως προς το πόσο γρήγορα γερνάει έναν οργανισμό, τη σχέση του με τον κίνδυνο εγκεφαλικού, τη σχέση του με το αυξημένο σωματικό βάρος, το κόστος στην παγκόσμια οικονομία, ακόμα και τις αλλαγές στο DNA ενός εμβρύου.

Η Ελλάδα είναι παραδοσιακά μεταξύ των χωρών με τα μεγαλύτερα ποσοστά καπνιστών. Με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για το 2014 στη χώρα μας καπνίζει το 27,3% του πληθυσμού άνω των 15 ετών. Μεγαλύτερα ποσοστά έχουν μόνο η Ρωσία (30,9% με βάση τα στοιχεία του 2016) και η Ινδονησία (39,9% με βάση τα στοιχεία του 2015). Σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο το τσιγάρο σκοτώνει 7 εκατ. ανθρώπους, και το παθητικό κάπνισμα 890.000 ανθρώπους.

Σύμφωνα πάντως με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εάν κάποιος καταφέρει να απεξαρτηθεί από το τσιγάρο τότε δέκα χρόνια μετά θα έχει μειώσει στο μισό τον κίνδυνο να νοσήσει από καρκίνο του πνεύμονα. Επιπροσθέτως, όσο πιο σύντομα γίνει διακοπή του καπνίσματος τόσο επιβραδύνονται τα συμπτώματα της ΧΑΠ και βελτιώνονται τα συμπτώματα του άσθματος.

Ωστόσο, ακόμα και όταν υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος, τα ποσοστά των καπνιστών που μπορούν να απομακρύνουν από τη ζωή τους τη συγκεκριμένη συνήθεια χωρίς εξειδικευμένη βοήθεια είναι μικρά, όχι γιατί δεν υπάρχει η θέληση αλλά γιατί η νικοτίνη είναι εξαρτησιογόνος ουσία, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται στερητικά συμπτώματα. Έτσι, ένας γιατρός εξειδικευμένος στη διακοπή καπνίσματος, μπορεί να δώσει απαντήσεις και στο γιατί υπάρχει ευερεθιστότητα, διαταραχή στον ύπνο, αύξηση της όρεξης, δυσκολία συγκέντρωσης, νευρικότητα κοκ., και ίσως να προλάβει την υποτροπή.

Σε κάθε περίπτωση κάθε προσπάθεια διακοπής καπνίσματος θα πρέπει να ξεκινά με έναν ιατρικό έλεγχο από τον πνευμονολόγο προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπάρχει κάποιο αναπνευστικό πρόβλημα. Ένα ακόμα «εργαλείο» που έχει στα χέρια του ο γιατρός είναι η μέτρηση του μονοξειδίου του άνθρακα (CO), μια εξέταση γρήγορη και ανώδυνη που γίνεται προκειμένου να εκτιμηθούν ο βαθμός εξάρτησης  από τη νικοτίνη και ο βαθμός επιτυχίας του προγράμματος διακοπής του καπνίσματος.

Η ιατρική παρακολούθηση, άλλωστε, είναι συνεχής σε όλη τη διαδικασία η οποία μπορεί να διαρκέσει δύο με τρεις μήνες, μέρος της οποίας είναι και η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής που έχει αποδειχθεί ιδιαιτέρως αποτελεσματική, πολλαπλασιάζοντας τα ποσοστά επιτυχίας.

Το πρόγραμμα εξειδικεύεται ανάλογα με το προφίλ του καπνιστή (φύλο, ηλικία, επίπεδο εξάρτησης, συνοδά νοσήματα, ιστορικό κατάθλιψης, σωματικό βάρος, καθημερινότητα κτλ.), και στο πλαίσιο του είναι πιθανό να ερμηνευτούν και τυχόν προβλήματα που δεν είχαν συσχετιστεί με το κάπνισμα (π.χ. μείωση γονιμότητας). Επιπλέον συνιστώνται τρόποι αντιμετώπισης της ανάγκης για κάπνισμα και δίνονται συμβουλές για φυσικά συμπτώματα, όπως η ξηρότητα του στόματος, η κεφαλαλγία, η ταχυκαρδία, το ερύθημα δέρματος, οι ιδρώτες, ο τρόμος και τα συμπτώματα κρυολογήματος. Εάν κριθεί απαραίτητο υπάρχει συνεργασία με διαιτολόγο και με ειδικό ψυχολόγο.